Uwaga: System blokady przeznaczony jest tylko i wyłącznie pod wersje TS2009 i wyższe! W niższych działać nie będzie i nie zapewniam żadnego wsparcia dla instalujących blokadę poniżej 2009!
Blokada liniowa współpracuje z semaforami stacyjnymi, uniemożliwiając podanie wyjazdu, jeśli kierunek blokady jest przeciwny do zamierzonego kierunku jazdy pociągu. Nie współpracuje z tarczami manewrowymi, zaporowymi i sygnałami zastępczymi. Do prawidłowego współdziałania wymagane są semafory pracujące na skrypcie v5, o nr build 0820 lub wyższym – poniżej tego buildu nie będzie działaś uzależnianie przebiegów od stanu bloków. Numer build można sprawdzić w oknie opcji w Geodecie lub w Maszyniście, na samej górze.
Dodatek pozwalający zbudować w grze funkcjonalną i w pełni działającą blokadę dwukierunkową.
UWAGA!:
System testowany wyłącznie w TS2010 (powinien chodzić także w 2009, ale nie poniżej) – ze względu na użycie w semaforach SBL funkcji nieobsługiwanych przez TRS2004/TRS2006/TC
Najpierw trochę teorii 🙂
Aby bezpiecznie prowadzić ruch na linii jednotorowej, nie wystarczy proste porozumiewanie się pracowników (zazwyczaj przez telefon). Wskutek złego zrozumienia może dojść do sytuacji, że obydwaj dyżurni wypuszczą pociągi z dwóch przeciwnych kierunków na ten sam tor. Czym to grozi – wszyscy niedawno mogli się przekonać (vide katastrofa pod Szczekocinami).
Aby zapewnić bezpieczeństwo, stosuje się urządzenia zwane blokadą liniową.
Ogólna zasada jest prosta: Jeden z posterunków ma możliwość wyprawienia pociągu – mówimy, że ma pozwolenie. Na tym posterunku możemy – po ułożeniu drogi przebiegu i sprawdzeniu niezajętości torów – podać sygnał zezwalający. Czyli semafory na tym posterunku nie są zablokowane. Drugi posterunek pozwolenia nie ma, czyli nawet jeśli ułoży się tam drogę przebiegu zgodnie z wymaganiami urządzeń, to semafora i tak nie podamy, bo semafory są dodatkowo zablokowane.
Drugą regułą – ale tylko na szlakach bez samoczynnej blokady liniowej SBL – jest to, że na szlaku może być tyko jeden pociąg na raz. A jeśli SBL jest – to kilka (tyle, ile mamy odstępów na szlaku), ale wszystkie jadące w tym samym kierunku.
Uzależnienie semaforów od posiadanego pozwolenia (lub jego braku) realizują urządzenia zwane blokami. Mogą to być bloki mechaniczne (z elektromagnesami), mogą to być przekaźniki, a może to być też uzależnienie „zaszyte” w programie do komputerowego sterowania stacją.
Bloki mają dwa stany: zablokowany albo odblokowany. A co to oznacza dla urządzeń stacyjnych – zależy od funkcji pełnionej przez dany blok.
Bloki zawsze pracują parami, przy czym jeśli jeden blok jest zablokowany, to drugi od pary jest odblokowany. Dodatkowo – każdy blok można tylko zablokować. Odblokowanie następuje zdalnie: współpracujący drugi blok w momencie zablokowania go wysyła impuls, który powoduje odblokowanie bloku dotychczas zablokowanego. Czyli albo jeden, albo drugi:
Jeśli bloki od pary na dwóch sąsiednich stacjach będą podłączone do semaforów wyjazdowych na ten sam szlak tak, że blok zablokowany uniemożliwia podanie wyjazdu, to problem kierunku zostaje rozwiązany: Dopóki mamy blok odblokowany (białe okienko) – możemy wyprawiać pociągi. Możemy także „oddać” pozwolenie stacji sąsiedniej. Dopóki pozwolenia nie oddamy – sąsiad nic do nas nie wyprawi. A co, jeśli sąsiad ma pociąg a nie ma pozwolenia? Wtedy takie działanie wynika z rozkładu jazdy, a jeśli mamy coś poza planem – należy zadzwonić do stacji z pozwoleniem i poprosić „o blok”.
Bloki użyte w ten sposób nazywane są blokami pozwolenia (Poz). To logiczne, bo za ich pomocą przekazuje się pozwolenie na wyprawianie pociągów.
Aby zrealizować zasadę, że na szlaku mamy tylko jeden pociąg (a na szlaku z SBL tylko pociągi w jednym kierunku), używa się kolejnej pary bloków. Zasada blokowania jest identyczna, jak w blokach pozwolenia (albo jeden, albo drugi), ale funkcje nieco inne.
Bloki te nazywane są blokami początkowym (Po) i końcowym (Ko). Blok początkowy umieszczony jest (zgodnie z nazwą) na stacji wypuszczającej pociąg, a końcowy – na przyjmującej go ze szlaku.
Urządzenia są tak skonstruowane, że podanie wyjazdu na szlak powoduje zablokowanie bloku początkowego. To z kolei zamyka semafory wyjazdowe (niezależnie od bloku pozwolenia) w kierunku tego szlaku i dopóki blok początkowy Po jest zablokowany – wyjazdu nie podamy, niezależnie od bloku pozwolenia Poz. Jednocześnie na stacji przyjmującej odblokuje się współpracujący blok końcowy, co jest sygnałem, że na szlaku jest pociąg i trzeba szykować wjazd.
Po dojechaniu pociągu do sąsiedniej stacji, jej dyżurny sprawdza, czy pociąg dojechał w całości (czy ma sygnały końca pociągu) i jeśli tak – zablokuje odblokowany wcześniej blok końcowy. To z kolei powoduje odblokowanie się bloku początkowego na stacji wypuszczającej – urządzenia wróciły do stanu wyjściowego i można wyprawiać następny pociąg.
Oczywiście dla szlaku jednotorowego są dwa takie zestawy Po-Ko, dla każdego kierunku jeden. W sumie na szlak przypadają trzy pary bloków: Po-Ko w jedną stronę, Ko-Po w drugą stronę i Poz-Poz dla zmiany kierunku.
Ważne jest zrozumienie zasady pracy blokady: jeśli mamy kilka pociągów w jednym kierunku pod rząd i mamy pozwolenie (odblokowany Poz), nie musimy ruszać bloku pozwolenia (Poz). Operuje się tylko blokami początkowym (Po) i końcowym (Ko), zgodnie z opisem powyżej. Dopiero przy wyprawianiu pociągu w druga stronę należy pozwolenie „oddać” – zablokować u siebie blok Poz – wówczas sąsiad, puszczając kilka pociągów, blokuje tylko Po, a my przyjmując je – blokujemy Ko.
W przypadku blokady samoczynnej SBL, zmianę kierunku możemy wykonać dopiero wówczas, gdy wszystkie pociągi dojechały do stacji sąsiedniej i wszystkie odstępy są wolne.
Realizacja dwukierunkowej blokady w grze.
Aby umożliwić działanie blokady dwukierunkowej w TS, zostały przyjęte pewne założenia.
Użytkownik (gracz) samodzielnie zmienia tylko kierunek pracy blokady – obsługując bloki pozwolenia Poz. Natomiast blokowanie i zwalnianie bloków początkowych Po i końcowych Ko realizowane jest automatycznie – poprzez oddziaływanie pociągów na triggery (dodatki „blok”). W oknie właściwości w Maszyniście mamy ciągłą kontrolę stanu bloków oraz (na szlakach z SBL) stanów semaforów odstępowych.
Sam moduł bloku ma postać „stożka” w kolorze złotym.
Po ustawieniu wszystkich semaforów SBL (jeśli mają być), wstawiamy DWA bloki, po jednym dla każdego końca szlaku. Jeśli SBL nie ma – ustawiamy je w okolicach semafora wjazdowego, a jeśli SBL jest – na odcinku pomiędzy semaforem SBL a wjazdowym (na obu końcach szlaku oczywiście).
Nie ma przeszkód, żeby bloki wstawić na odcinku pomiędzy pierwszym rozjazdem (od strony szlaku licząc) a semaforem wjazdowym. Jedynym efektem tego będzie pokazywanie stanu semafora wjazdowego na liście semaforów SBL. I nic więcej.
WAŻNE: „dzióbki” bloków mają wskazywać w kierunku sąsiedniego bloku (w kierunku drugiego końca szlaku), czyli ustawione na końcach toru bloki mają być dzióbkami do siebie.
MEGA Ważne2: NIE klikamy niczego w opcjach bloków przed ponazywaniem wszystkich semaforów na szlaku (w obie strony!) i samych bloków!
Po nazwaniu, ustawieniu i obróceniu wszystkiego na szlaku, otwieramy opcje jednego z bloków:
Powyższy screen przedstawia menu już skonfigurowanego bloku.
Licząc od góry, mamy następujące pola:
- Opis, wersja itd
- Info o wersji gry, pod którą przeznaczony jest system.
- Wybór kierunku: „Kierunek uprzywilejowany” oznacza tu, że ten blok „ma pozwolenie”, czyli ma odblokowany Poz. Chwilowo opcji tej NIE PRZEŁĄCZAMY.
- Szlak z SBL – jeśli nasz szlak w kierunku jazdy wskazywanym przez trójkąt jest wyposażony w SBL – zaznaczamy opcję. Jeśli nie – wiadomo.
Uwaga – może się zdarzyć tak, że w jedną stronę SBL będzie, a w drugą nie. Wówczas jeden blok tą opcję będzie mieć zaznaczoną, a drugi od pary – nie. - Pole umożliwiające wpisanie opisu danego bloku. W nazwie nie zawsze się da (albo chce) wpisywać pełnego opisu bloku, czyli skąd, dokąd, po co i czemu nie gdzie indziej, a nadaje sie nazwę skrótową. Tu mamy możliwość szerszego opisania, co to za blok i dokąd ta blokada „leci”. Pole jest istotne ze względu na współpracę bloków z komendą maszynisty do zmiany stanu bloków Poz (czyli kierunku blokady) – to właśnie z tego pola brane będą opisy bloków użyte w komendzie. Jeżeli nic nie wpiszemy, to będziemy mieć na liście tylko nazwy (te skrótowe), które innym graczom mogą nic nie mówić!
- Pola mające zastosowanie tylko dla szlaków z SBL – umożliwiają”hurtowe”, we wszystkich SBL na danym szlaku w kierunku pracy bloku, ustawienie wyświetlania S1 STÓJ albo wygaszenia. Szczegóły poniżej.
- Tabela pokazująca, zgodnie z nazwą, stany bloków Po, Poz i Ko – w/g opisu powyżej. W stanie początkowym wszystkie bloki są odblokowane (białe).
- Dwa pola umożliwiające zarządzanie podlegającymi semaforami SBL (po zaznaczeniu pola z poz.4), według nazw 🙂
- Lista wyszukanych semaforów (tylko dla szlaku z SBL, przy użyciu poleceń z poz.7).
Ważne:
Bloki rozpoznają podlegające semafory PO NAZWACH. Dotyczy to również bloku współpracującego. Wyszukiwanie semaforów SBL odbywa się aż do napotkania bloku na drugim końcu szlaku. Dlatego tak ważne jest, aby przed ustawianiem jakichkolwiek opcji upewnić się, że wstawiliśmy w odpowiednim kierunku i nazwaliśmy OBA bloki na końcach szlaku!!! To samo tyczy się semaforów. Więc jeśli po skonfigurowaniu listy semaforów i sąsiedniego bloku (wyszukaniu) zmienialiśmy tym elementom nazwę, należy BEZWZGLĘDNIE odświeżyć listę poprzez uruchomienie szukania (poz.7). Inaczej bloki mogą nie zadziałać prawidłowo lub pojawią się błędy skryptu (ale gry nie wywali 🙂 ) - Pole, zawierające nazwę sąsiedniego bloku na drugim końcu szlaku.
Jeśli w kierunku pokazywanym przez blok jest SBL – zaznaczamy opcję, a następnie klikamy „Wyszukaj semafory”. W tabeli powinny pojawić się wszystkie semafory aż do sąsiedniego bloku i nazwa tego bloku sąsiedniego. Na szlaku bez SBL pojawi się tylko nazwa sąsiedniego bloku.
Identycznie postępujemy dla drugiego bloku z pary – tu powinny się pokazać wszystkie semafory (jesli są) kierunku przeciwnego.
Na koniec musimy wybrać kierunek domyślny po danym torze. Dla szlaków dwutorowych dwukierunkowych będzie to zazwyczaj kierunek po torze prawym, a dla szlaku jednotorowego najprościej przyjąć w/g rosnącej kilometracji. Teraz musimy „odhaczyć” opcję „kierunek uprzywilejowany” w bloku PRZECIWNYM do wybranego przez nas kierunku. To spowoduje zablokowanie bloku Poz (pozwolenia) dla tegoż kierunku przeciwnego. Pamiętajmy, że zaraz po wstawieniu wszystkie bloki są odblokowane, co jest niedopuszczalne przy normalnej pracy blokady.
W tym momencie semafory SBL dla kierunku „niewybranego” powinny ustawić się na STÓJ albo zgasnąć:
Same semafory pozwalają wybrać ich wygląd w czasie, gdy ich kierunek jest „niewybrany”: Może być to wskazywanie S1 STÓJ (światło czerwone) albo wygaszenie (semafory ciemne). Jest to zgodne z dwoma systemami stosowanej w Polsce SBL. Oczywiście wszystkie semafory na szlaku powinny miec jednakowe ustawienie ciemny/STÓJ.
Można to zrobić pojedynczo – każdy semafor osobno – ale z poziomu bloków mamy opcję poz. 5 – kliknięcie jednej albo drugiej opcji ustawia nam wszystkie SBL w daną stronę na STÓJ albo na ciemno. Dodatkowo możemy „hurtem” uruchomić automatyczne szukanie i przypisanie „następnego semafora” przez wszystkie semafory SBL podlegające pod blok. Przydaje się to zwłaszcza po zmianie nazw SBL-ek.
Przełączając „kierunek” w opcjach bloku zmieniamy stan semaforów SBL dla obu kierunków – zielone raz mamy w jedną, raz w drugą.
Ważne – przełączanie kierunku na zasadzie „włącz-wyłącz” z poziomu jednego okna możliwe jest tylko w Geodecie.
Jeśli wszystko wykonaliśmy prawidłowo, możemy przystąpić do uzależniania semaforów wyjazdowych.
W zależnościach semaforów półsamoczynnych (od nr build 0820 w górę) dostępne jest pole „Blok blokady liniowej”. Tu wpisujemy nazwę bloku, który ustawiony jest na tym torze szlakowym, na który prowadzi dany przebieg. Jeśli przebiegi prowadzą na różne tory szlakowe – wpisujemy w nie odpowiednie bloki.
Prawidłowa konfiguracja spowoduje, że w Maszyniście semafory wyjazdowe zostaną uzależnione od stanu bloku Poz blokady: jeśli dany przebieg prowadzi na szlak „bez pozwolenia”, semafor wyjazdowy nie poda sygnału, nawet jeśli droga przebiegu leży prawidłowo. Dopiero zmiana kierunku (odblokowanie Poz wpisanego w dany przebieg) umożliwi podanie semafora i wyjazd.
Ponieważ sam blok jest dodatkiem trackside niewidocznym w maszyniście, musimy użyć dodatkowego obiektu do wywołania menu bloku podczas jazdy (w maszyniście).
W tym celu ustawiamy dodatek Szafka pomocnicza. Możemy użyć tylu tych dodatków, ile nam potrzeba – minimalnie po jednym na każdy blok. Ale nic nie stoi na przeszkodzie, żeby na każdym końcu szlaku mieć szafki od obu bloków. W opcjach szafki wpisujemy nazwę odpowiedniego bloku i nazwę samej szafki.
W maszyniście klikamy prawym myszem w szafkę, ale pokazuje nam się menu odpowiedniego bloku 🙂
Użycie w Maszyniście.
Prawidłowo zrobiona konfiguracja bloków i semaforów – po uruchomieniu mapy w Maszyniście – szlak z ustawionym jednym kierunkiem jazdy: możemy podać semafor wyjazdowy, a semafory SBL (jeśli są) pokazują stany odstępów. W drugą stronę semafory wyjazdowe stacji są zablokowane, a semafory SBL wskazują STÓJ albo są ciemne.
Na poniższym screenie (wiem, mało widać, ale kliknięcie otworzy duży obrazek 🙂 pokazana jest przykładowa sytuacja na szlaku:
Mamy otwarte dwa osobne okna właściwości, dwóch różnych bloków. Natomiast oba bloki dotyczą tego samego toru szlakowego (stanowią parę), o czym mówi nam informacja „opis bloków”.
Widać też dwie „szafki” koło semafora – każda z nich przypisana jest do jednego z bloków z pary. Na drugim końcu szlaku są takie same dwie szafki – aby przełączyć kierunek, nie trzeba „latać” po całej mapie do sąsiedniej stacji. Taki ułatwiacz życia.
Jak można zauważyć, na szlaku znajduje się pociąg. Świadczy o tym stan semafora 17 na liście w lewym oknie, a także stan bloku Po w tym samym oknie. Dodatkowo informuje o tym napis ponad tabelą stanów bloków.
Zablokowanemu blokowi Po z lewego okna odpowiada odblokowany blok Ko w oknie prawym (bloki te mają okienka czerwone). Druga para bloków Po-Ko „pod prąd” jest odblokowana, ale dla tego kierunku z kolei nie ma pozwolenia (zablokowany blok pozwolenia Poz w prawym okienku) – więc w tą stronę nic nie wyprawimy. Również semafory SBL dla tego kierunku ustawione są na STÓJ/ciemne – patrz lista w prawym okienku.
Aby zmienić kierunek pracy blokady, musimy poczekać, aż pociąg opuści szlak, czyli do przeblokowania się pary Po-Ko z „czerwonego” na „białe”. Wówczas w oknie bloku mającego pozwolenie (tu: lewego) w wierszu pod opisem zmieni się wyświetlany tekst:
Jak widać, mamy napisane czarno na białym (no dobra: biało na szarym), co trzeba zrobić 🙂 Klikamy „ptoka” – blokada przełącza nam się w drugą stronę i w miejscu tekstu „z ptokiem” pojawia nam się info, że kierunek jest niewybrany. Aby to zmienić, należy dla odmiany kliknąć „ptoka” w bloku od pary – i tak można na zmianę. Ale pamiętajmy, że jeszcze czasem trzeba puścić jakiś pociąg 🙂
Taka mała podpowiedź: Jeżeli mamy dopiero co otwartą sesję, stan semaforów może się nie zmienić po przełączeniu kierunku. Jest to związane z działaniem samej gry, która „odświeża” semafory – jak to w dokumentacji określono – według potrzeb. Taką potrzebą jest np ruszenie składu (czyli jego jazda), przełożenie rozjazdu itp. Czyli dopóki składy (wszystkie) stoją i nic na mapie nie ruszamy, to gra semaforów nie aktualizuje i przełączenie kierunku może nie zmienić wskazań. Ale wystarczy ruszyć dowolnym pojazdem, choćby o metr – i już jest OK.
Komenda maszynisty do kontroli blokady.
Aby ułatwić sterowanie blokadą, powstała specjalna komenda maszynisty, służąca do zmiany kierunku pracy blokady. Sama zasada pracy blokady się nie zmienia, odpada jedynie latanie po mapach i klikanie w „szafki”. Szafki oczywiście dalej są i działają. Za to komenda umożliwia stworzenie sekwencji zawierającej zmianę kierunku blokady, nawet w trakcie budowy mapy (a dokładniej przy tworzeniu listy zadań maszynistów AI, w opcjach sesji).
Instalacja – jak zwykle, czyli wrzucamy do CMP, zatwierdzamy (jeśli trzeba) i w opcjach sesji, na liście dostępnych poleceń maszynisty, zaptaszamy pozycję „V5 Blok Control Command”. I już.
Po uruchomieniu Maszynisty, pośród poleceń pojawia się:
Na rozwijanej liście mamy bloki, ale UWAGA: tylko te, które blok Poz mają odblokowany. Czyli te, które wyjechać na szlak zezwalają. Żeby kierunek na danym szlaku zmienić, należy blok zablokować, co właśnie czyni ta komenda. Jak pamiętamy, bloku zablokowanego odblokować się nie da, komenda zachowuje tą konwencję.
I tu widać, po co jest pole: Opis. Na liście bloków pokazuje się bowiem nazwa bloku (ta wpisywana u góry) oraz – po dwukropku – tekst z pola Opis tegoż bloku. Zwłaszcza na szlakach dwutorowych opisanie bloków numerami torów czy kierunkami może się okazać niewystarczające, więc w Opisie rozszerzamy ilość informacji.
| Username | KUID |
| Blok blokady dwukierunkowej – szafka pomocnicza | kuid:263713:200005 |
| Blok blokady dwukierunkowej | kuid:263713:200004 |
| v5 Block Control Command | kuid:263713:200006 |